Tượng Ngũ vị Tôn Quan

Trong tín ngưỡng thờ Mẫu Tượng Ngũ vị Tôn quan bao gồm 5 vị con của đức vua cha Bát Hải Động Đình. Ở các đền, chùa, Tượng Ngũ vị Tôn Quan, đều được chế tác mặc võ quan, mang kiếm hay kích, màu sắc võ phục thì tuỳ thuộc các vị thần ở các phủ như: Thoải phủ mặc màu trắng, Thiên phủ mặc màu đỏ, Nhạc phủ mặc màu xanh, Địa phủ mặc màu vàng. Quan lớn Đệ Tam và Quan Đệ Ngũ đều thuộc Thoải phủ, dòng Long Vương Bát Hải.

Trách nhiệm của ngũ vị này là giáng vào thanh đồng để bắt đầu "mở phủ" cho các giá đồng sau được theo vào người đồng. Bài viết này sẽ giới thiệu về Tượng Ngũ vị Tôn quan có sự tích như sau:

Tôn quan Đệ Nhất: là con trai cả của đức vua cha Bát Hải Động Đình, được lưu truyền trong dân gian với tên gọi Đức Thánh Cả. Được vua phong Tham nghị triều chính Vương Quan. Ngài trực tiếp hầu cận bên phải đền vua cha Bát Hải Động Đình  thay quyền và đại diện cõi nhân gian, thừa hành Tam giới, tâu đối tội phúc nhân danh cõi thượng thiên (trên trời)

Tôn quan  Đệ Nhị  (quan Đệ Nhị giám sát ) là con trai thứ hai của Vua Cha Bát Hải Động Đình với tước phong Nhạc thần đại vương – Đệ nhị thượng ngàn giám sát đại vương thượng đẳng tối linh thần. Ông là người văn võ toàn tài, thông minh chính trực, trên Thiên Đình, ông được giao quyền giám sát quản cai Sơn Lâm, Thượng Ngàn, ông giáng thế ban phúc cho dân, khi dân chúng bị hạn hán.

Tôn quan Đệ Tam: (Đệ Tam Thượng thiên hoàng thái tử vương quan) với tước phong Thủy tào điển sứ – Đệ tam thủy thần nhạc đại vương thượng đẳng tối linh thần.

Tôn quan Đệ Tứ: là Quan lớn Khâm Sai quyền cai tứ phủ với tước phong Thiên Hựu đại vương thượng đẳng tối linh thần, là con trai thứ tư của Vua Cha Bát Hải Động Đình và ngự trên Thiên Đình, biên chép sổ sách sinh tử. đền thờ Ngài ở đền Mẫu Sinh và đền Thánh Hóa.

Tôn quan Đệ Ngũ: là con trai thứ năm của Vua Cha Bát Hải Động Đình với tước phong Đệ ngũ tôn quan thượng đẳng tối linh thần – Cao Lỗ đại vương – Đệ ngũ Tuần Tranh, Ngài thống lĩnh thiên địa binh, thay quyền tam tứ phủ đại diện cho con người (nhân vi chúa tể),thu chấp kim ngân tài mã, giải oan nghiệp sớ cho trần gian.

Là bộ tượng không thể thiếu tại Chùa và đối với những quý khách có duyên được Ngũ vị Tôn quan phù hộ thỉnh về thờ tại gia nên cơ sở sản xuất đồ thờ Thông Hồng xin được giới thiệu về quy trình chế tác và điêu khắc tượng Ngũ vị theo các giai đoạn như sau:

Quy trình chế tác tượng Ngũ Vị của Làng nghề Sơn Đồng

Giai đoạn 1: Khảo sát nhu cầu của khách hàng & Tư vấn của nghệ nhân Thông Hồng

Giới thiệu các mẫu tượng có sẵn qua ảnh, mẫu do khách hàng cung cấp, hoặc mẫu do nghệ nhân tự phác thảo;

Giới thiệu các kích thước tiêu chuẩn của các pho tượng Ngũ vị phổ biến tại các chùa chiền, nơi thờ phụng;

Chọn vật liệu chính sử dụng cho pho Tượng: Đây là khâu quan trọng để đục tượng. Vật liệu từ xa xưa dùng để chế tác tượng Phật hay được làm bằng gỗ mít, đây là chất liệu thường được sử dụng trong các đình chùa. Ngày nay tượng phật có thể được làm từ nhiều loại gỗ cao cấp như gỗ trắc, gỗ mun, gỗ hương thậm chí là gỗ sưa và hoàng đàn. Tùy vào khả năng tài chính và nhu cầu sử dụng của khách hàng mà Thông Hồng sẽ lựa chọn gỗ phù hợp.

Thống nhất vật liệu hoàn thiện của pho Tượng như phủ sơn bóng, sơn giả cổ, hay sơn son thếp vàng, mạ vàng quỳ, men đá, men rạn...

Thống nhất với khách hàng trong trường hợp khách hàng có thể tiến hành làm lễ trì chú của Gỗ trước khi nghệ nhân chế tác.

Giai đoạn 2: Chế tác & điêu khắc tượng Phật

Bước 1: Chế tác bản mộc

Đây là bước đầu tiên của quá trình hình thành một bức tượng phật. Những nghệ nhân của Đồ thờ Thông Hồng sẽ tạo dáng thô cho pho tượng. Ở bước này, chúng tôi gia công phần đầu, mặt tượng trước tiên, đục phác thảo các khối đầu, hốc mắt  rồi tới  trán, mũi, môi, v.v… Các nghệ nhân thường làm theo lối chế tác nhanh nhất bằng cách thực hiện đó là phân đôi khối đầu, thường lấy đường vạch thẳng bổ giữa sống mũi, xong đục một bên mặt trước; tiếp đó lấy sống mũi làm trục đối xứng, cuối cùng đục nốt nửa phần còn lại và đối chiếu với các chi tiết bên kia cho đối xứng. Đặc biệt đối với tượng Ngũ vị thì các ngài là quan võ với võ phục nghiêm trang, mang theo kiếm, gươm. Trên khuôn mặt tượng các nghệ nhân chế tác tại Thông Hồng cũng phân chia ra thành từng mảng, từng diện: khoảng cách giữa hai con mắt, nhất là từ chân tóc tới chân mày, chiều dài của sống mũi, bề rộng của cánh mũi, hoặc khoảng cách giữa môi trên và môi dưới, từ môi dưới tới cằm, hay độ dày của môi.v.v… Tính toán sau để toát lên được các góc cạnh nghiêm trang, uy nghi hoặc tuỳ theo yêu cầu của khách hàng.

Bước 2: Điêu khắc chi tiết

Sau khi đã định hình được kiểu dáng của tượng, và đục sơ khai để phác thảo bức Tượng (lấy dáng chung) những người thợ lành nghề sẽ sẽ đi những đường nét chính, đục chạm liền một lượt suốt từ diện tượng đến bệ tượng rồi đến khâu đục chi tiết, những người thợ tạc tượng cũng thể hiện dần từng bộ phận. Khâu này được coi là bước quan trọng nhất trong cả quá trình hoàn thành một pho tượng. Trong khi đục vẫn phải phân chia những mảng khối, từng khoảng cách và đảm bảo những tỷ lệ “quân bình”, cân xứng của bộ  tượng Ngũ vị.

Bước 3: Đục chạm, đẽo gọt & tạo điểm nhấn

Sau bước 2 là khâu gọt tượng, nạo tượng, rồi đánh giấy ráp cho nhẵn pho tượng. Đây là bước hoàn thiện các đường nét, các chi tiết để tạo nên một bức tượng phật Sơn Đồng bằng gỗ hoàn chỉnh, tạo nên được tuỳ khí của từng pho tượng.Ở bước này, nghệ nhân của Thông Hồng sẽ sử dụng lọai đục dẹt, mỏng để tách từng chi tiết sao cho toát lên được sự uy nghi của các pho tượng quan võ trong bộ tượng ngũ vị tôn quan này.  Gọt nạo được coi là khâu hoàn chỉnh phần gỗ trước khi chuyển sang phần sơn ở bước 4 tiếp theo.

Bước 4: Công tác sơn lót & sơn phủ bề mặt tượng

Bước cuối cùng khá quan trọng, những bức tượng sau khi được chạm trổ kỹ càng và đánh mịn, bỏ hết những lớp gỗ gồ ghề trên bề mặt. Sau khi làm mịn phủ sơn bảo vệ và mạ vàng cho sản phẩm khiến cho bức tượng sáng bóng, đẹp và có hồn hơn bao giờ hết. Bước này cũng cần tỉ mỉ, cẩn thận và chau chuốt để thể hiện hồn của bức tượng.

Giai đoạn 3: An vị

Cơ sở sản xuất Thông Hồng vận chuyển và lắp đặt tượng Ngũ Vĩ tận nơi. Có tư vấn về thời gian an vị (lắp đặt) theo yêu cầu của khách hàng.

Trên đây là quy trình chế tác tượng Ngũ vị Tôn quan tại cơ sở Thông Hồng làng nghề Sơn Đồng, chúng tôi mong muốn thông qua bài viết này sẽ giúp khách hàng có góc nhìn tổng quan hơn về quá trình ra đời của 1 bức tượng trang nghiêm và thanh tịnh là không hề đơn giản mà rất công phu, mất nhiều thời gian chế tác và chứa đầy tính nghệ thuật của làng nghề thủ công Sơn Đồng.