Ý nghĩa một số bức họa được chạm khắc trên bàn thờ ô xa

Bàn thờ ô xa

Bàn thờ ô xa là loại bàn thờ đặc biệt được sử dụng trong các không gian thờ cúng tổ tiên của người Việt. Đây được coi là một trong những mẫu bàn thờ cao cấp nhất, mang giá trị nghệ thuật và tâm linh sâu sắc. Đặc điểm nổi bật của bàn thờ ô xa là ở mặt trước và hai mặt bên được chạm khắc thành các ô được phân cách rõ ràng, trong mỗi ô được trang trí bởi những bức họa hoặc họa tiết tinh xảo, mang ý nghĩa tốt lành.

Những chi tiết trên bàn thờ thường được chạm khắc tỉ mỉ và phủ lớp sơn son thếp vàng, thếp bạc để tạo điểm nhấn, mang lại sự uy nghi, sang trọng và thể hiện lòng kính trọng của con cháu đối với tổ tiên.

Bàn thờ ô xa thường được đặt trong gian thờ chính của nhà thờ họ hoặc nhà thờ chi. Mẫu bàn thờ này có kích thước và chiều cao lớn hơn các loại bàn thờ khác, giúp không gian thờ chính trở nên trang trọng, uy nghiêm, làm nổi bật ý nghĩa của việc thờ cúng tổ tiên.

Đối với các gian thờ phụ bên tả và bên hữu, bàn thờ thường có kích thước nhỏ hơn và chiều cao thấp hơn. Khi đó, gia chủ thường lựa chọn bàn án gian thờ cho gian thờ phụ. Tuy nhiên, với những gia đình có điều kiện hơn, hoàn toàn có thể đặt chế tác bàn thờ ô xa có kích thước nhỏ hơn cho gian thờ phụ để phù hợp với không gian.

Các bức họa trên bàn thờ ô xa

Tứ Linh

Tứ Linh là một trong những họa tiết/bức họa xuất hiện nhiều nhất trong không gian thờ như trên bát hương, chóe thờ, bộ ấm chén, hoành phi câu đối, cửa võng Tứ Linh,...

Tứ Linh bao gồm bốn linh thú: Long (Rồng) - Ly (Kỳ Lân) - Quy (Rùa) - Phụng (Phượng Hoàng). Bốn linh thú này đều là những loài có sức mạnh linh thiêng, xuất hiện từ thời khởi nguyên của vũ trụ. Bốn linh thú đại diện cho bốn chòm sao, bốn phương trời và bốn yếu tố tạo nên vũ trụ (đất, nước, lửa và gió),ở một số vùng còn quan niệm Tứ Linh đại diện cho bốn mùa trong năm.

Chạm khắc bức họa này trên bàn thờ ô xa thể hiện cho sự cân bằng và hài hòa trong không gian thờ và trong gia đình, đồng thời cũng thể hiện cho mong ước được trời đất bảo hộ, ban cho phước lành. Với gia đình làm nông thì đây thể hiện cho mong ước mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu.

Tứ Quý

Tứ Quý là bốn bức họa phong thủy khắc họa Tùng, Cúc, Trúc, Mai, đại diện cho bốn mùa trong năm. Khắc họa hình ảnh bốn loài cây này trên bàn thờ ô xa vừa mang tính trang trí, vừa mang ý nghĩa phong thủy về vận khí tốt và sự luân chuyển của thời gian. Theo dân gian, bốn bức tranh còn đại diện cho tính cách của người quân tử mà ai ai cũng cần có. Trong đó:

Tùng là loài cây đại diện cho mùa đông, thường mọc ở những vùng núi đồi, khô cằn nhưng vẫn luôn tươi tốt, xanh mát, vững vàng trong gió bão và những điều kiện khắc nghiệt. Loài cây này thể hiện cho tính cách và phẩm chất kiên cường, bền bỉ, hiên ngang vượt lên mọi khó khăn.

Cúc đại diện cho mùa thu với những đóa hoa nở rộ, bung ra vô vàn cánh hoa tượng trưng cho tuổi thọ của con người. Khi đó, cúc đại diện cho sự trường thọ, bình an, phát triển nhanh chóng. Hình ảnh đóa cúc đã tàn nhưng vẫn không bị gãy cho thấy tấm lòng quyết tâm theo đuổi mục tiêu, luôn cần suy tính đến tương lai lâu dài, đừng vì cái lợi trước mắt mà bỏ đi những cố gắng vun đắp, xây dựng trong thời gian đã qua.

Trúc tượng trưng cho mùa hạ. Cây trúc thường được trồng ở vùng đất cằn cỗi nhưng vẫn có thể phát triển khỏe mạnh, vươn thân thẳng đứng hướng đến nơi chan hòa ánh nắng. Do đó, hình ảnh cây trúc thể hiện cho tính cách ngay thẳng, quyết đoán, kiên cường, hứa hẹn tương lai tốt đẹp khi con người không ngừng cố gắng tiến về phía trước.

Mai là loài hoa chỉ nở vào mùa xuân, vào những dịp này, trên các cành mai khẳng khiu, khô héo sau mùa đông là những đóa mai đua nhau bung nở, thể hiện cho sức sống tiềm tàng, mạnh mẽ ẩn sau vẻ ngoài yếu ớt. Từ đó, ta có thể hiểu rằng hình ảnh đóa mai bung nở thể hiện cho sức sống, sự kiên cường của mỗi người, khi nhìn rộng ra, đó chính là sự dũng cảm và nhẫn nại. Hình ảnh bông mai vàng còn đại diện cho tài lộc, sự giàu sang, sung túc và khởi đầu thuận lợi.

Tam Đa

Tam Đa ở đây mang ý nghĩa “Đa Phúc, Đa Lộc, Đa Thọ”, khắc họa hình ảnh ba ông Phúc, Lộc, Thọ. Khi khắc họa hình ảnh ba vị này trên bàn thờ ô xa, thể hiện cho mong muốn gia đình, dòng họ gặp được những điều may mắn, làm ăn thuận lợi, phát đạt, giàu sang phú quý, có cuộc sống bình yên, khỏe mạnh, sống lâu trăm tuổi.

Bát Tiên

Bức họa Bát Tiên thể hiện hình ảnh tám vị tiên tụ họp với nhau, đặt trong không gian thờ có thể mang tới cuộc sống bình an và hạnh phúc cho người thờ phụng. Theo dân gian truyền lại, Bát Tiên là những vị thần canh gác, bảo vệ tám hướng, đặt tranh Bát Tiên trong nhà, đặc biệt tại trung tâm không gian thờ như trên bàn thờ ô xa, sẽ được chư tiên bảo hộ, xua đuổi tà ma và những nguồn năng lượng xấu.

Bát Tiên bao gồm các vị: Hán Chung Ly, Lam Thái Hòa, Tào Quốc Cữu, Lữ Động Tiên, Hàn Tương Tử, Hà Tiên Cô, Trương Quả Lão, Lý Thiết Quải.

Một số bức họa khác

Ngoài bồn bức họa kinh điển nêu trên, gia chủ có thể lựa chọn khắc họa thêm một số bức họa khác vào những ô khác nhau trên bàn thờ ô xa, đây đều là những bức họa mang ý nghĩa cầu mong những điều may mắn, an lành đến cho gia đình, dòng họ gia chủ.

• Mai Điểu: Mai Điểu là khắc họa những chú chim đậu xen kẽ trên các cành mai. Trong đó, hoa mai đại diện cho khởi đầu mới thuận lợi, những điều may mắn và tài lộc. Hình ảnh đôi chim điểu đại diện cho tình cảm gia đình ấm áp và đoàn kết, mang lại sự hòa hợp cho các thành viên trong gia đình.
• Hồng Trĩ: Hồng Trĩ khắc họa hình ảnh những chú chim Trĩ đậu trên cành hồng. Trong đó, hoa hồng là loài hoa biểu tượng của tình yêu, tình yêu ở đây bao gồm tình yêu đôi lứa, tình cảm giữa các thành viên trong gia đình, tình cảm bạn bè bền chặt,... Chim Trĩ là loài chim của sự thủy chung, tình cảm sâu sắc, không chỉ giữa người với người mà còn là tình yêu quê hương đất nước.