Sự tích hai vị Hộ Pháp: Khuyến Thiện và Trừng Ác

Vai trò Hộ Pháp trong đạo Phật

Trong đạo Phật, Hộ Pháp là những vị Thiện thần phát nguyện bảo vệ Chánh pháp, giúp duy trì sự thanh tịnh và trang nghiêm của đạo tràng. Danh hiệu đầy đủ của các Ngài là Hộ Pháp Vi Đà Tôn Thiên Bồ Tát, tượng trưng cho sức mạnh bảo hộ Phật pháp, ngăn chặn các thế lực xấu và dẫn dắt chúng sinh theo con đường chính đạo.

Hộ Pháp được quan niệm là những vị bảo vệ chùa chiền, kinh điển và những người thọ trì Phật pháp. Trong các đạo tràng, hình tượng Hộ Pháp xuất hiện dưới nhiều danh xưng khác nhau như Thiện Thần, Thần Kim Cang, Tứ Thiên Vương, Thủ Hộ Già Lam.

Tượng Hộ Pháp thường được khắc họa với vóc dáng uy nghi, to lớn, mặc giáp trụ, đầu đội mũ Thiên Tướng, tay cầm bảo kiếm hoặc chày Kim Cang, thể hiện sức mạnh bảo vệ chính nghĩa. Tùy theo từng vùng miền, tượng Hộ Pháp có sự khác biệt: ở miền Bắc, Hộ Pháp thường cưỡi sấu, còn ở miền Nam, các Ngài cưỡi rồng hoặc mây.

Mặc dù giữ vai trò hộ trì Phật pháp, các chùa theo phái Phật giáo Nam Tông và Khất sĩ Việt Nam không thờ tượng Hộ Pháp, mà thay vào đó nhấn mạnh vào giáo lý tự giác và sự hộ trì từ chính nội tâm mỗi người. Tuy nhiên, dù có thờ tượng hay không, tinh thần Hộ Pháp vẫn luôn tồn tại trong lòng người con Phật, nhắc nhở mỗi người về việc giữ gìn Chánh pháp và hành thiện trong cuộc sống.

Trong đạo Phật có nhiều vị Hộ Pháp, phổ biến nhất là 2 vị Khuyến Thiện và Trừng Ác, ngoài ra còn có các vị như Bát Bộ Kim Cương, Vi Đà Bồ-tát và Tiêu Diện Đại sĩ, Tứ Thiên Vương,...

Sự tích hai vị Hộ Pháp Khuyến Thiện và Trừng Ác

Trong Phật giáo, hai vị Hộ Pháp Khuyến Thiện và Trừng Ác là biểu tượng cho sự bảo hộ Chánh pháp, hướng dẫn con người sống theo lẽ thiện và nhắc nhở về luật nhân quả. Nguồn gốc của hai vị được kể lại trong một câu chuyện tiền thân của Đức Phật, khi các Ngài còn được gọi là Thiện Hữu và Ác Hữu, hay La Đắc và Ma Pha La.

Ngày xưa, tại vương quốc Ba La Nại, có hai hoàng tử là Thiện Hữu và Ác Hữu, tính cách hoàn toàn trái ngược nhau. Thiện Hữu có lòng từ bi, luôn giúp đỡ chúng sinh, khuyến khích việc thiện, trong khi Ác Hữu lại ích kỷ, tham lam và thường làm điều sai trái. Chứng kiến cảnh đời lầm than, Thiện Hữu phát nguyện bố thí của cải để giúp người. Nhưng kho tàng của vua cha có hạn, chàng quyết tâm xuống Long Cung tìm kiếm bảo vật. Sau bao gian khổ, chàng lấy được ngọc Ma Ni – viên ngọc quý có khả năng ban phát mọi điều mong muốn.

Khi Thiện Hữu trở về, Ác Hữu vì lòng đố kỵ đã cướp ngọc, thậm chí còn đâm mù mắt anh trai, đẩy Thiện Hữu vào cảnh lưu lạc, ăn xin khắp nơi. Nhờ tài nghệ chơi đàn, Thiện Hữu được một công chúa yêu thương và nguyện sống cùng dù không biết thân phận thật của chàng. Một ngày, do hiểu lầm vợ có điều giấu diếm, công chúa đau lòng thề nguyện: "Nếu em trong sạch, xin cho mắt anh sáng lại". Ngay lập tức, một bên mắt Thiện Hữu hồi phục. Khi chàng nói rõ thân phận mình nhưng công chúa không tin, chàng tiếp tục phát nguyện, mắt còn lại cũng sáng trở lại như trước.

Thiện Hữu trở về hoàng cung, đoàn tụ với cha mẹ, sau đó tìm đến Ác Hữu để lấy lại viên ngọc Ma Ni. Nhưng thay vì trả thù, chàng mở đại đàn trang, dùng ngọc Ma Ni để làm lợi lạc chúng sinh. Khi chàng nguyện cầu, từ trên trời mưa xuống lúa gạo, vàng bạc, giúp mọi người không còn nghèo đói, tránh khỏi tham lam mà gây nghiệp ác.

Cuối cùng, Thiện Hữu tha thứ cho Ác Hữu, cùng nhau tu tập và đạt nhân chứng quả. Từ đó, hai vị trở thành Khuyến Thiện – khuyến khích lòng từ bi, làm điều thiện và Trừng Ác – răn đe, nhắc nhở con người tránh xa điều xấu. Hình tượng hai vị Hộ Pháp vẫn được tôn thờ trong chùa chiền, nhắc nhở chúng sinh về luật nhân quả và con đường chính đạo.

Hình tượng Hộ Pháp Khuyến Thiện và Trừng Ác

Hình tượng hai vị Khuyến Thiện và Trừng Ác thường được tạc theo phong cách võ tướng cổ, thể hiện sự oai nghiêm, mạnh mẽ, luôn sẵn sàng bảo vệ đạo pháp.

Trong thiết kế đình chùa Việt Nam, tượng Hộ Pháp thường đặt ở nhà bái đường, ngay lối vào chánh điện. Tượng Khuyến Thiện được đặt bên trái bàn thờ Phật, mặt thường tô màu trắng, biểu lộ nét hiền từ, tay cầm viên ngọc thể hiện ánh sáng trí tuệ và lòng từ bi. Ngược lại, tượng Trừng Ác đặt bên phải bàn thờ, mặt tô màu đỏ, với thần thái uy nghiêm, dữ dội, tay cầm binh khí thể hiện sức mạnh trấn áp cái ác.

Cả hai vị đều có thân hình vạm vỡ, đầu đội mũ trụ, mình mặc áo giáp, cưỡi sư tử lam, biểu tượng của sự oai hùng và quyền lực thiêng liêng. Tượng được tạc lớn hơn người thường, không chỉ nhằm tôn vinh mà còn tạo cảm giác uy áp, ngăn chặn những điều xấu xa xâm nhập vào không gian linh thiêng, đồng thời nhắc nhở chúng sinh về quy luật nhân quả: làm thiện sẽ hưởng phúc, làm ác ắt chịu báo ứng.

Ý nghĩa tâm linh và triết lý nhân sinh

Việc thờ tượng hai vị Hộ Pháp Khuyến Thiện và Trừng Ác cùng các tượng thờ đền điện khác trong đạo Phật không chỉ mang tính tâm linh mà còn hàm chứa triết lý sâu sắc về Thiện và Ác – hai mặt đối lập luôn tồn tại song hành trong cuộc sống. Đây cũng là một hình thức giáo dục con người về luật nhân quả, nhắc nhở mỗi người luôn hướng thiện, tránh xa những việc làm sai trái.

Hình tượng Khuyến Thiện với nét mặt hiền từ, tay cầm viên ngọc biểu trưng cho ánh sáng trí tuệ, lòng từ bi và sự khuyến khích con người tu tập, làm điều lành. Ngược lại, Trừng Ác với sắc mặt nghiêm nghị, tay cầm binh khí thể hiện sự nghiêm khắc, trấn áp điều xấu, nhắc nhở con người tránh khỏi con đường dẫn đến đau khổ.

Quan niệm dân gian tin rằng người làm lành sẽ được các Thiện Thần bảo hộ, kẻ làm ác sẽ bị Ác Thần trừng phạt, từ đó hình thành tâm lý hướng thiện, sống có đạo đức. Tuy nhiên, theo lời dạy của Đức Phật, không chỉ chư thiên mới là Hộ Pháp, mà bất kỳ ai phát tâm bảo vệ Chánh pháp, ngăn ngừa cái ác, lan tỏa điều thiện vì lợi ích chúng sinh đều chính là Hộ Pháp trong đời sống.