Thánh tích về Cô Chín - Người có căn Cô Chín - Đền thờ Cô Chín
Người ta tin rằng Ngọc Hoàng là vị thần cao quý nhất, chính Ngài là người đứng đầu trong danh sách những vị thần có năng lực tối thượng và sức mạnh siêu nhiên.
1. Ngọc Hoàng Thượng Đế là ai?
Ngọc Hoàng Thượng Đế là vị quân vương tối cao của Thiên Đình cai quản mọi vùng trời, đất đai, biển cả và thế giới của linh hồn. Ngọc Hoàng đứng đầu danh sách các vị thần tiên và linh thánh, sở hữu quyền lực tối thượng, sức mạnh siêu nhiên như kiểm soát mây, mưa, sấm chớp, lửa, nước,...
Trong Đạo Mẫu của Việt Nam, Ngọc Hoàng Thượng Đế còn được biết đến với tên gọi là Vua cha Ngọc Hoàng. Ngài sinh sống tại Thiên Phù nơi có các tiên nữ xinh đẹp phục vụ, các thiên tướng, thiên bình canh gác. Trong các tượng Mẫu thuộc đạo Mẫu, tượng Ngọc Hoàng được thờ cúng như một vị thần thanh cao nhất, thường có bàn thờ riêng tại các đền thờ, phủ.
2. Truyền thuyết về Ngọc Hoàng Thượng Đế
2.1. Truyền thuyết thần trụ trời
Thần thoại xưa đã kể về Thần Trụ Trời để giải thích nguồn gốc của thế giới. Trước khi thế giới và mọi vật tồn tại, không gian chỉ là một vùng hỗn độn u ám. Tại thời điểm đó, một vị thần khổng lồ đã xuất hiện và sử dụng chính đầu của mình để nâng bầu trời lên cao. Người này cũng đã xây dựng một trụ cột từ đất và đá chống lên để hỗ trợ bầu trời.
Khi cột trở nên cao hơn, bầu trời cũng trở nên rộng lớn theo. Vì thế, vị thần này đã miệt mài đào và xây dựng, với mục tiêu nâng cao vòm trời lên cao hơn nữa. Từ đó, truyền thuyết về một trái đất phẳng như một cái mâm và một bầu trời vuông như một cái bát úp ra đời. Vị trí trời và đất gặp nhau gọi là chân trời. Thần Trụ Trời được sinh ra từ chính truyền thuyết này.
2.2. Truyền thuyết Ngọc Hoàng
Khi đạo Lão từ Trung Quốc truyền nhập vào Việt Nam, ông trời được biết đến là Ngọc Hoàng. Từ thời kỳ thượng cổ, người Trung Quốc đã thờ phụng một vị thần tối cao trên trời, được gọi là Ngọc Hoàng. Tuy nhiên, đến thời kỳ nhà Thương, vai trò của Ngọc Hoàng chỉ còn là cai quản tiên giới mà không có quyền năng thống trị thế gian.
Người ta đã gọi Ngọc Hoàng bằng nhiều tên khác như: Thiên Đế, Ngọc Đế hay Đế Tể. Theo đạo Mẫu ở Việt Nam, Ngọc Hoàng được coi là vua cha và là thần chủ tối cao.
2.3. Truyền thuyết giáng trần
Truyền thuyết dân gian của Trung Quốc kể về Ngọc Hoàng Thượng Đế là một thường dân có tên Trương Hữu Nhân. Ông được biết đến với đức tính cẩn trọng, khiêm tốn và kiên nhẫn, nên người ta thường gọi ông là Trương Bách Nhẫn. Ông luôn giúp đỡ mọi người xung quanh và tu luyện thành tiên và được gọi là Đại Quý Nhân.
Trương Hữu Nhân có một người vợ họ Vương và họ có bảy cô con gái. Theo một truyền thuyết khác, vợ của Ngọc Hoàng được biết đến với tên Thiên Hậu và cả hai có chín người con. Ngọc Hoàng và vợ sẽ cùng nhau ở trong cung điện trên trời, được gọi tắt là điện Linh Tiêu.
3. Ngọc Hoàng Thượng Đế trong các tôn giáo
3.1. Trong Nho Giáo
Hình ảnh của Ngọc Hoàng Thượng Đế có ảnh hưởng mạnh mẽ từ Nho giáo, đặc biệt là quan niệm về Thiên tử, có thể bắt đầu từ thời kỳ Chu ở Trung Quốc cổ đại. Điều này thể hiện quan điểm về một vị đế vương tối cao, cai trị toàn bộ thế giới. Giống như dưới trần có Đế Vương thống trị thì trên trời có Ngọc Hoàng. Hình ảnh này đặt Ngọc Hoàng như một giá đỡ của quyền thần cho xã hội chuyên chế, tạo điều kiện cho giai cấp thống trị.
3.2. Trong Phật Giáo
Hình tượng của Ngọc Hoàng mang nhiều yếu tố của Phật Giáo, đặc biệt là trong việc tu luyện để trở thành vị thần cai quản thế gian. Theo truyền thuyết, Ngọc Hoàng được cho là đã tu hành qua 1750 kiếp, tức khoảng 12960 năm. Một số giả thuyết khác đề cập đến việc sau hàng triệu kiếp tu, Ngài trở thành Thanh Tịnh Giác Vương Như Lai, còn được biết đến là Như Lai Phật Tổ, có các vị Bồ Tát đồng hành và các La Hán bảo vệ tại một phương trước khi chính thức trở thành Ngọc Hoàng Đại Đế Đại Thiên Tôn.
3.3. Trong Đạo Giáo
Trong hệ thống phân cấp thần linh của tôn giáo phương Đông, vị trí của Ngọc Hoàng đứng ở mức cao nhất, chỉ sau Tam Thanh. Trong giáo phái Đạo giáo thờ Tiên, Ngọc Hoàng được coi là vị thần tối cao. Hình tượng của Ngọc Hoàng trong Đạo giáo được xem như một biểu tượng chuẩn mực có nguồn gốc từ Đạo giáo, sau này đã được các yếu tố văn hóa, tôn giáo khác thêm vào, bổ sung và phát triển.
4. Đền thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế
Việc thờ cúng tượng Ngọc Hoàng đã trở thành một phần không thể thiếu trong tín ngưỡng tôn giáo của người Việt Nam. Tại hầu hết các chùa và đền thờ ở miền Bắc của Việt Nam, Ngọc Hoàng Thượng Đế thường được thờ cúng cùng với nhiều vị thần khác như Nam Tào, Bắc Đẩu, Đế Thích,...
Ở Việt Nam, có nhiều đền thờ dành riêng để thờ cúng Ngọc Hoàng Thượng Đế như:
- Đàn Kính Thiên Tràng An: Tọa lạc tại xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình. Đây là nơi tổ chức lễ Tế Thiên hàng năm với sự tham gia của Ngọc Hoàng và các vị thần khác như Nam Tào, Bắc Đẩu, Phạm Thiên, Đế Thích.
- Đàn Nam Giao: Nằm trong khu di tích cố đô Huế, nơi mà các vị vua nhà Nguyễn thường tổ chức lễ tế trời đất vào mùa xuân hàng năm. Lễ tế Nam Giao là một trong những nghi lễ quan trọng nhất dưới triều Nguyễn, thể hiện sự thống nhất và uy quyền của Hoàng đế.
- Đền Đậu An: Đặt tại xã An Xá, An Viên, Tiên Lữ, Hưng Yên. Đây là nơi thờ Ngọc Hoàng Thượng Đế cùng với các vị thần khác.
- Chùa Ngọc Hoàng: Nằm tại thôn Đại Lai, Đại Lai, Gia Bình, Bắc Ninh.
- Nhà thờ họ Trương Việt Nam: Đặt tại thị trấn Thiên Tôn, Hoa Lư, Ninh Bình. Người ta thường gọi Ngọc Hoàng tại đây là Trương Hữu Nhân hoặc Trương Ngọc Hoàng.
- Chùa Vân An: Tọa lạc ở huyện Bảo Lạc, Cao Bằng. Đây là nơi thờ Ngọc Hoàng cùng với Quan Thế Âm Bồ Tát, hàng năm tổ chức lễ hội Lồng Tồng vào ngày mùng 9 tháng Giêng.
- Đền Ô Xuyên: Đặt tại xã Cổ Bì, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. Tại đây, Ngọc Hoàng Thượng Đế được thờ cúng cùng với năm vị Thành hoàng làng. Theo truyền thuyết, đây là nơi Ngọc Hoàng đã từng xuống trần để chơi và du ngoạn.
5. Ngày tiệc và lễ vật cúng vía Ngọc Hoàng
Theo quan niệm dân gian, ngày 09 tháng 01 là ngày Thánh Đản, Ngọc Hoàng xuống dưới nhân gian cùng với Kim Đồng Ngọc Nữ, 7 vạn thiên binh thiên tướng, các thần khác như Nam Tào Bắc Đẩu, Chú Sinh Nương Nương, Phúc Lộc Thọ,... Các vị thần này sẽ đánh giá phúc lộc và tội lỗi của mọi người.
Khi Ngọc Hoàng ra lệnh, các vị thần sẽ ban phúc trên 10 phương, 6 cõi. Để nhận được phù hộ độ trì của Ngọc Hoàng, người ta cần chuẩn bị đồ thờ tâm linh và cúng vía vào giờ Tý ngày mới bắt đầu với đầy đủ các loại lễ vật như: nhang, đèn, hoa, trà, trái cây và phẩm vật khô. Các vật phẩm này thường được sử dụng dưới dạng lục lễ, số lượng lẻ như số 3, 5, 7.
Đối với lễ vật trà, người ta thường sử dụng trà khô và rót vào 9 chiếc chén nhỏ. Còn lễ vật phẩm thì có thể là các loại đồ khô như: khoai mì, nấm đông cô, tàu hũ, táo tàu sấy khô hoặc các loại bún, miến khô. Ngoài ra, cũng cần chuẩn bị đường, vàng mã và mía để cúng, đặc biệt là mía vỏ vàng và còn nguyên phần ngọn.
Hy vọng những thông tin trên sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về Ngọc Hoàng Thượng Đế và cách thờ cúng vị thần này để mang lại hòa thuận, bình an, hạnh phúc gia đình, sức khỏe và may mắn cho con cái.
